Vlada Kantona Sarajevo je 20.04.2023. godine, na prijedlog Ministarstva za odgoj i obrazovanje Kantona Sarajevo, usvojila Odluku o kriterijima za prijem učenika u prvi razred srednjih škola Kantona Sarajevo i ista je objavljena u “Službenim novinama Kantona Sarajevo”, broj: 20/23 (u daljnjem tekstu: Odluka). Odluka će se primjenjivati prilikom upisa u prvi razred srednjih škola Kantona Sarajevo u školsku 2023/24. godinu. Tekst Odluke je dostupan na web stranici Ministarstva u rubrici https://mo.ks.gov.ba/propisi i preko linka https://bit.ly/kriterijizaupis .
Nova Odluka je zamijenila raniju Odluku o kriterijima za prijem učenika u prvi razred srednjih škola Kantona Sarajevo („Službene novine Kantona Sarajevo“, broj: 20/22, 24/22 i 47/22), koja se odnosila na upis u školsku 2022/23. godinu.
Odluka je donesena nakon detaljne analize rezultata upisa u školsku 2022/23. godinu, s posebnim akcentom na dodatne bodove po osnovu završene osnovne muzičke/baletske škole, po osnovu statusa perspektivnog sportiste, i na takmičenjima iz nastavnih predmeta/oblasti, uključujući sportska takmičenja i takmičenja iz klasične muzike/klasičnog baleta.
Analiza je pokazala da je u periodu od školske 2018/19. do 2022/23. došlo do enormnog povećanja broja dodatnih bodova koji se priznaju prilikom upisa (cca 800%).
Radi ilustracije, na dijagramima 1. i 2. prikazan je trend rasta broja učenika i broja ostvarenih dodatnih bodova na upisu od školske 2018/19. do 2022/23. godine.
Također, uočen je veliki nesrazmjer kada su u pitanju dodatni bodovi ostvareni na takmičenjima iz predmeta “Tjelesni i zdravstveni odgoj/sport” i predmeta “Muzička/Glazbena kultura i Glazbeni odgoj”, u odnosu na sve ostale nastavne predmete. Naime, udio takmičenja iz sporta i muzičke kulture iznosi čak 89%, a svih ostalih nastavnih predmeta zajedno (Fizika, Matematika, Informatika, Bosanski jezik i književnost, Engleski jezik, Turski jezik, Geografija/Zemljopis, Njemački jezik i Likovna kultura), samo 11%, što je prikazano na dijagramu 3.
Osim toga, u praksi je uočeno da su neki kriteriji ranije Odluke diskriminatorni, jer djeca koja dolaze iz porodica lošijeg socijalnog statusa, imaju fizička onesposobljenja, umanjenu sposobnost sluha/vida ili druge zdravstvene prepreke, žive u mjestima koja su udaljena od gradske sredine i sl., ne mogu sebi priuštiti pohađanje muzičke škole, plaćanje članarina sportskih klubova, finansiranje odlazaka na takmičenja, a samim tim nisu u mogućnosti ostvariti dodatne bodove, koji su ranije bili presudni za upis u određenu školu/smjer. Osim toga, sportska i muzička takmičenja u najvećem dijelu nisu u organizaciji Ministarstva za odgoj i obrazovanje Kantona Sarajevo, tako da Ministarstvo nema mogućnost kontrole provođenja tih takmičenja niti izdavanja diploma o ostvarenim rezultatima.
Dodatno, ocijenjeno je da je maksimalni broj dodatnih bodova (15) u odnosu na maksimalni broj bodova koji se mogu ostvariti po osnovu rezultata tokom školovanja (100), nesrazmjerno velik i da ga treba smanjiti, jer se pokazalo da dodatni bodovi imaju preveliki utjecaj na upis i ugrožavaju ispravno vrednovanje rezultata koje učenici ostvaruju tokom školovanja.
Uzimajući u obzir prethodno navedeno, u cilju izmjena ranije Odluke, odnosno donošenja nove Odluke, oformljena je stručna komisija sastavljena od predstavnika Ministarstva za odgoj i obrazovanje, Zajednice srednjih škola Kantona Sarajevo (predstavnici direktora javnih i privatnih srednjih škola), Vijeća roditelja učenika osnovnih i srednjih škola Kantona Sarajevo i Univerzitetskog tele-informatičkog centra UTIC. Intencija Ministarstva bila je da se uspostave (vrate) kriteriji za upis učenika u prvi razred srednjih škola koji će umanjiti diskriminaciju značajnog broja učenika.
Najveće izmjene u odnosu na raniju Odluku o kriterijima koja je važila prilikom upisa u školsku 2022/23. godinu, navedene su kako slijedi:
U članu 8. (Kriteriji za upis), bilo je nekoliko promjena u stavu (1):
Upis učenika u srednje škole vrši se na osnovu sljedećih kriterija:
-
- bodovi ostvareni po osnovu rezultata tokom školovanja, maksimalno 100 bodova;
- dodatni bodovi po osnovu završene osnovne muzičke/baletske škole, maksimalno 2 boda (bilo 4);
- dodatni bodovi po osnovu statusa perspektivnog sportiste, maksimalno 1 bod i
- dodatni bodovi ostvareni na takmičenjima iz nastavnih predmeta/oblasti, maksimalno 7 bodova (bilo 10).
Izmjena u stavu (2): Maksimalan broj bodova po svim kriterijima iz stava (1) ovog člana, koje kandidat može ostvariti, iznosi 110 bodova (bilo 115).
U članu 9. (Predmeti posebno značajni za određenu vrstu srednje škole/struku), promijenjen je veći broj predmeta.
Kada je riječ o bodovima po osnovu rezultata tokom školovanja, oni su zadržani na nivou od prošle godine (član 10. Odluke):
a) opći uspjeh u VI, VII, VIII i IX razredu osnovne škole boduje se s maksimalno 52 boda,
b) uspjeh iz predmeta posebno značajnih za odgovarajuću školu maksimalno 24 boda, i
c) uspjeh postignut na ispitima eksterne mature boduje se s maksimalno 24 boda.
Podsjećanja radi, u godinama prije pandemije bolesti COVID-19, taj omjer je bio 50/20/30, tako da eksterna matura i ove godine ima manji utjecaj na ukupan broj bodova prilikom upisa, čime se izašlo u susret učenicima. Osim toga, pitanja na eksternoj maturi će biti u identičnom obliku kako su objavljena u katalozima dostupnim na internet stranici Ministarstva.
U članu 11. (Dodatni bodovi po osnovu završene osnovne muzičke/baletske škole) promijenjen je broj bodova, tako da prilikom upisa u školsku 2023/24. godinu kandidati koji su završili osnovnu muzičku školu od prvog do šestog razreda sa odličnim uspjehom, bez obzira na prosjek, ostvaruju 2 boda, a za završenu osnovnu muzičku školu - l bod. Radi potpune informacije, naglašavamo da se do upisa u školsku 2021/22. godinu, po osnovu završene osnovne muzičke/baletske škole nisu dodjeljivali dodatni bodovi, što je na inicijativu ovoga Ministarstva promijenjeno, tako da su kandidati koji su završili osnovnu muzičku školu od prvog do šestog razreda sa odličnim uspjehom 5,0 i primjernim vladanjem ostvarivali 3 boda, a za završenu osnovnu muzičku školu l bod. Prilikom upisa u školsku 2022/23. godinu kandidati koji su završili osnovnu muzičku školu od prvog do šestog razreda sa odličnim uspjehom 5,0 i primjernim vladanjem ostvarivali su 4 boda, za završenu osnovna muzička/baletska škola sa odličnim uspjehom (prosječna ocjena u rasponu od 4,50 do 4,99) i primjernim vladanjem - 3 boda, a za završenu osnovnu muzičku školu - l bod. Prethodno navedeno je, radi preglednosti, prikazano u tabeli 1.
Kako se iz Tabele 1 može vidjeti, broj dodatnih bodova po osnovu završene osnovne muzičke škole je novom Odlukom o kriterijima nivelisan u odnosu na maksimalni broj dodatnih bodova koje kandidati ostvaruju po svim osnovama, a za odlične učenike koji nisu imali prosjek 5,0 čak i povećan u odnosu na broj bodova koji su ostvarivali prilikom upisa u školsku 2021/22. godinu.
Član 12. (Dodatni bodovi po osnovu statusa perspektivnog sportiste) nije mijenjan u odnosu na prošlu godinu, tako da kandidati koji dostave dokaz o statusu perspektivnog sportiste dobijaju 1 bod. Inače, do upisa u školsku 2022/23. godinu, po ovom osnovu nisu se dodjeljivali dodatni bodovi, što je na inicijativu ovoga Ministarstva promijenjeno, što se može vidjeti u tabeli 2.
Napominjemo da ostvareni dodatni bodovi po osnovu završene osnovne muzičke/baletske škole i po osnovu statusa perspektivnog sportiste, vrijede prilikom upisa u bilo koju srednju školu.
U članu 13. (Bodovi osvojeni na takmičenjima iz nastavnih predmeta/oblasti), ključna izmjena je da se dodatni bodovi iz sportskih takmičenja u individualnim i timskim sportovima, obračunavaju samo za upis u gimnaziju – sportsko izborno područje, a u slučaju individualnih i kamernih takmičenja iz klasične muzike/klasičnog baleta, samo za upis u Srednju muzičku školu.
Također, smanjen je ukupan broj bodova koje kandidat može ostvariti po osnovu takmičenja na 7 bodova (ranije bilo 10 bodova).
Osnovni razlog za ovu promjenu je da rezultati iz sportskih takmičenja i takmičenja iz klasične muzike/klasičnog baleta ne mogu biti presudni faktor prilikom upisa u srednju školu, kao što je to bio slučaj u prethodnom periodu, što je bilo nepravedno prema ostalim učenicima koji su se isključivo bazirali na rezultate tokom školovanja, tj. ocjene iz nastavnih predmeta.
U članu 18. (Naknadna promjena škole/smjera), postrožen je osnov i skraćen rok za podnošenje zahtjeva Ministarstvu za prelazak učenika iz jedne škole u drugu, u toku prvog razreda, a omogućen je prelazak učenika iz jednog smjera u drugi u okviru jedne škole, u toku prvog razreda, uz odobrenje nastavničkog vijeća te škole, bez potrebe za saglasnošću Ministarstva.
U ostalim članovima Odluke nije bilo suštinskih izmjena.
Nadamo se da se iz prethodnog obrazloženja mogu razumjeti razlozi radi kojih je Ministarstvo iniciralo donošenje nove Odluke o kriterijima za upis učenika u prvi razred srednjih škola Kantona Sarajevo, te prepoznati stav Ministarstva po pitanju vrednovanja izuzetnih postignuća u oblasti muzičke kulture i sporta, ali i da rezultati iz takmičenja u tim oblastima ne mogu biti presudni faktor prilikom upisa u srednju školu, kao što je to bio slučaj u prethodnom periodu.
